Sápmi – kraina ludu Sami

Sztokholm moimi oczami

W Polsce chyba nadal są znani jako Lapończycy (choć to dla nich obraźliwa nazwa), a kraina którą zamieszkują – Laponia kojarzy się najczęściej jako ta, w której mieszka Święty Mikołaj. Saamowie, bo o tym ludzie mowa, to rdzenni mieszkańcy terenów północnej Norwegii, Szwecji, Finlandii i Rosji.

Zamieszkiwane przez siebie ziemie nazywają Sápmi – kraina ludu Sami. Serce Laponii, określane przez UNESCO jako Laponia World Heritage Area i znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości, leży w szwedzkiej gminie Jokkmokk, za kręgiem polarnym i obejmuje tereny czterech parków narodowych, ok. 9 400 km2.

Historia Saamów żyjących pod rządami czterech państw jest pełna trudnych, a nawet dramatycznych momentów. Bardziej wyniszczająca od życia w surowym, naturalnym klimacie i środowisku, okazała się stosowana przez lata polityka przymusowej asymilacji. Jednak Saamom udało się zachować swoje tradycje, kulturę i język (nie jeden lecz kilka odmian). Lata walki o zachowanie swojej tożsamości zaowocowały powstaniem w Finlandii w 1973 roku narodowego parlamentu – ‘Sámediggi’ z siedzibą w Inari. W 1987 roku powstał saamski parlament w Norwegii, w miejscowości Karasjok. Najdłużej na swoje polityczne przedstawicielstwo czekali szwedzcy Saamowie – ‘Sametinget’ zaczął działać w Kirunie w 1993 roku. Jednak, jak pisze Kamila Środecka w artykule „Saamowie – tożsamość i polityka” opublikowanym w czasopiśmie „Zew Północy” 8/zima, wiosna 2011: „Najtrudniejsza sytuacja ma miejsce w Rosji. Pomimo działających tam czterech saamskich stowarzyszeń dopiero rok 2008 i wydarzenia związane z Kongresem Saamów w Olenogorsku oraz powstaniem Rady Saamów Okręgu Murmańskiego można uznać za początek procesu ustanawiania przedstawicielskiego organu w ramach Federacji Rosyjskiej”. Parlamenty w Finlandii, Szwecji i Norwegii zajmują się wszystkimi kwestiami, które dotyczą Saamów. Są one dofinansowywane przez rządy państw w zależności także od liczebności ludności saamskiej w poszczególnych krajach. Rządy Finlandii, Szwecji i Norwegii oficjalnie przeprosiły Saamów za prowadzoną przez lata przymusową asymilację. Obecnie wspierają, nie tylko finansowo, rozwój języka, kultury, sztuki i stylu życia Saamów.

Społeczność Saamów liczy obecnie ok. 70 000 osób. Co roku 6 lutego Saamowie obchodzą swoje święto – The Sámi National Day. Zostało ono ustanowione podczas 15-tego Kongresu Saamów w Helsinkach w 1992 roku, na pamiątkę pierwszego zgromadzenia Saamów, które miało miejsce 6 lutego 1917 roku Trondheim w Norwegii. W tym dniu Saamowie obchodzą swoje święto bez względu na to, gdzie obecnie mieszkają. Ubierają się w swoje tradycyjne stroje zwane ‘gakti’ (w kolorach: czerwonym, niebieskim, żółtym i zielonym – kolory te znajdują także odbicie we fladze Saamów), uczestniczą w spotkaniach, koncertach, jedzą tradycyjne potrawy, wywieszają swoją flagę. W Oslo uroczystemu wciąganiu flagi towarzyszy dźwięk dzwonów z najwyższej wieży miasta – Oslo City Hall, wygrywających hymn Saamów. W Sztokholmie uroczyste obchody tego święta odbywają się w Skansenie. Można dowiedzieć się tam więcej o życiu Saamów obecnie i w przeszłości odwiedzając obóz Saamów, spróbować zarzucić lasso na renifera, czy obejrzeć filmy: “100 words for snow” i “Guardians of the last wilderness”.

W sercu Laponii, a konkretnie w miasteczku Jokkmokk mieści się Szwedzkie Muzeum Gór i Kultury Saamów – Ájtte, a także działa wyższa uczelnia Hogfolskskola, w której zajęcia odbywają się w języku saamskim. Jokkmokk już od XVII wieku było miejscem, do którego zjeżdżali Saamowie i nadmorscy kupcy oraz przedstawiciele władzy królewskiej zbierający podatki. Odbywało się to w zimie, kiedy zamarznięte jeziora i rzeki ułatwiały podróżowanie. Tak narodziła się tradycja Jokkmokk Markand czyli tradycyjnego saamskiego targu, który odbywa się co roku w pierwszym tygodniu lutego (od 1605 roku). Obecnie posiada on formę festiwalu kultury Saamów – oprócz jarmarku, podczas którego handluje się tradycyjnymi towarami i wytworami, odbywają się koncerty, wernisaże i zajęcia warsztatowe, a także wyścigi psich zaprzęgów czy powożenie saniami ciągniętymi przez renifery. Jako bonus dla uczestników tego wydarzenia przyroda dodaje także, choć nie zawsze, obserwację zorzy polarnej. Na Jokkmokk Markand zjeżdża co roku po kilkadziesiąt tysięcy turystów z różnych stron świata. Nic dziwnego, uczestnictwo w tym największym zimowym festiwalu w Europie Północnej jest z pewnością niezapomnianym przeżyciem.

Zdjęcia zostały zrobione przeze mnie w sztokholmskim Skansenie.

Pisząc tekst korzystałam m.in. z treści artykułów zawartych w czasopiśmie „Zew Północy” 8/zima, wiosna 2011.
Zapraszam na stronę Ájtte.

Polecam także film Amandy Kernell Krew Saamów (Sameblod), 2016, emitowany na kanale Ale kino.

More by Gabriela Glajcar

Człowiek, który igrał z ogniem

Człowiek, który igrał z ogniem

Arktyka – wystawa w Nordiska museet

Arktyka – wystawa w Nordiska museet

Vikingaliv – gdzie opowieść staje się rzeczywistością

Vikingaliv – gdzie opowieść staje się rzeczywistością

4. niedziela adwentu w Sztokholmie

4. niedziela adwentu w Sztokholmie

3. niedziela adwentu w Sztokholmie

3. niedziela adwentu w Sztokholmie

2. niedziela adwentu w Sztokholmie

2. niedziela adwentu w Sztokholmie

Noblistki – Olga

Noblistki – Olga

1. niedziela adwentu w Sztokholmie

1. niedziela adwentu w Sztokholmie

Sztokholm z nastolatką

Sztokholm z nastolatką

Skandynawia halal. Islam w krainie białych nocy.

Skandynawia halal. Islam w krainie białych nocy.

Poradnik maratończyka

Poradnik maratończyka

Cafe Skroten – morskie klimaty Djurgården

Cafe Skroten – morskie klimaty Djurgården

Naturbageriet Sattva – nieprzypadkowe odkrycie na Gamla Stan

Naturbageriet Sattva – nieprzypadkowe odkrycie na Gamla Stan

Haj Hannover Marathon

Haj Hannover Marathon

StoRy TouRs w podróży#1 – Hannover

StoRy TouRs w podróży#1 – Hannover

Winterrun 2019 w Sztokhomie

Winterrun 2019 w Sztokhomie

Sztokholm 1793

Sztokholm 1793

St. Lucia w Sztokholmie

St. Lucia w Sztokholmie

Noblowskie know how

Noblowskie know how

Winston Churchill

Winston Churchill

Bob Dylan

Bob Dylan

Dalajlama XIV

Dalajlama XIV

Przewodnik maratończyka – ostatnia dycha i spektakularny finisz

Przewodnik maratończyka – ostatnia dycha i spektakularny finisz

Julie

Julie

HistoRy fika z Gustawem Wazą czyli zręczna gra o tron

HistoRy fika z Gustawem Wazą czyli zręczna gra o tron

Przewodnik maratończyka – trzecia dycha ASICS Stockholm Marathon

Przewodnik maratończyka – trzecia dycha ASICS Stockholm Marathon

Szirin

Szirin

Grenlandzki chłód w wydaniu Madsa Pedera Nordbo

Grenlandzki chłód w wydaniu Madsa Pedera Nordbo

Biblioteka moich marzeń – Stockholms Stadsbibliotek

Biblioteka moich marzeń – Stockholms Stadsbibliotek

Intrygująca Thielska Galleriet

Intrygująca Thielska Galleriet

Trening trasą ASICS High Five w Sztokholmie

Trening trasą ASICS High Five w Sztokholmie

Idioci Thomasa Eriksona

Idioci Thomasa Eriksona

Finisz na Stadionie Olimpijskim w Sztokholmie

Finisz na Stadionie Olimpijskim w Sztokholmie

Salem Christoffera Carlssona

Salem Christoffera Carlssona

Maraton nie tylko dla biegaczy

Maraton nie tylko dla biegaczy

O szwedzkiej moralności z Katarzyną Tubylewicz

O szwedzkiej moralności z Katarzyną Tubylewicz

Gaba

Gaba

HistoRy fika z Gustawem Erikssonem za sprawą Hermana Lindqvista

HistoRy fika z Gustawem Erikssonem za sprawą Hermana Lindqvista

Marcowi emigranci w rozmowach Krystyny Naszkowskiej

Marcowi emigranci w rozmowach Krystyny Naszkowskiej

Noblistki – Rita

Noblistki – Rita

Afrykański anioł Henninga Mankela

Afrykański anioł Henninga Mankela

Przewodnik maratończyka – kolejna dycha 

Przewodnik maratończyka – kolejna dycha 

Noblistki – Agnes

Noblistki – Agnes

O miłości w prawdziwie szwedzkim stylu z Erikiem Gandinim

O miłości w prawdziwie szwedzkim stylu z Erikiem Gandinim

Przewodnik maratończyka – pierwsza dycha

Przewodnik maratończyka – pierwsza dycha

Noblistki – Selma

Noblistki – Selma

Maraton nie tylko dla biegaczy

Maraton nie tylko dla biegaczy

EXPO i Zeta Pasta Party 2018

EXPO i Zeta Pasta Party 2018

Nobliści – Albert

Nobliści – Albert

HiStory fika ze Svenem Grafströmem

HiStory fika ze Svenem Grafströmem

Piątka dla każdego

Piątka dla każdego

Jordskott czyli skandynawska mitologia w służbie kryminału

Jordskott czyli skandynawska mitologia w służbie kryminału

Post w szwedzkim stylu

Post w szwedzkim stylu

Maraton i zwiedzanie

Maraton i zwiedzanie

Ostatnia rozmowa z Henningiem Mankelem

Ostatnia rozmowa z Henningiem Mankelem

Skansen – Szwecja w pigułce

Skansen – Szwecja w pigułce

Junibacken  – miejsce pełne magii

Junibacken – miejsce pełne magii

Glad Midsommar!

Glad Midsommar!

Smaka På Stockholm czyli Festiwal kulinarny Smak Sztokholmu

Smaka På Stockholm czyli Festiwal kulinarny Smak Sztokholmu

Obchody National Day 6 czerwca

Obchody National Day 6 czerwca

Wrażenia z 39 ASICS Stockholm Marathon

Wrażenia z 39 ASICS Stockholm Marathon

Sztokholm śladami Astrid Lindgren

Sztokholm śladami Astrid Lindgren

Zaplanuj weekend w Sztokholmie

Zaplanuj weekend w Sztokholmie

Astrid Lindgren – kobieta inspirująca!

Astrid Lindgren – kobieta inspirująca!

Noc Walpurgii czyli świętowanie po szwedzku

Noc Walpurgii czyli świętowanie po szwedzku